సమాజం: మనుషులు సమిష్టిగా ప్రకృతి తో కలిసి, ప్రకృతి తో పోరాడుతూ సాగించే ఉత్పత్తి, పునరుత్పత్తి ప్రక్రియల,మానవ సంబంధాల సమాహారమే సమాజం. ఇందులో మనుషుల పాత్ర, ప్రకృతి పాత్ర ఉంటాయి. ప్రకృతి ని ఉపయోగించుకుని, అవసర‌మయితే ప్రకృతి తో పోరాడి,మనిషి మనుగడ కు ఉత్పత్తి సాగుతుంది. నిరంతరాయంగామానవ పునరుత్పత్తి జరుగుతుంది. మనుషుల మధ్య సామూహిక సంబంధాలు నెలకొంటాయి. ఆ సంబంధాలలో ఐక్యతా, ఘర్షణా ఉన్నాయి. ఘర్షణే సమాజ చలనానికి చోదక శక్తి. సమాజం నిరంతరం మార్పు కు లోనవుతుంది.క్లుప్తంగా సహజీవనం చేస్తున్న ప్రకృతి లోని జీవకోటి సమూహమే సమాజం. ఇందులో మెదడు అభివృద్ధి చెందిన మానవుని పాత్ర ప్రత్యేకం. మనిషి కార్యక్రమాలు మొత్తం సమాజాన్ని, దాని ఉనికి, మనుగడ లను ప్రభావితం చేస్తాయి.
మారిన సామాజిక విలువలు: విలువలతో కూడిన విద్య సమాజాభివృద్ధికి బాటలు వేస్తుంది. మానవత్వానికి,ప్రకృతికి అర్థం చెప్పే ఆజీవన ప్రక్రియ విద్య. ప్రాచీన భారత విద్యా వ్యవస్థ వ్యక్తిత్వ నిర్మాణం, విలువలు, నైతిక, నిస్వార్థ జీవన విధానాలను నేర్పింది. సామాజిక అభివృద్ధికి దోహద పడింది. ఈ ప్రక్రియలలో ఉపాధ్యాయులకు ప్రత్యేక స్థానం ఏర్పడింది. వారు కూడా నిరంతరం విద్యాభ్యాసం చేస్తూ,విద్య ద్వారా ప్రజల అవసరాలను తీర్చడానికి ఉపయోగపడేవారు. సామాజిక సమస్యలకు పరిష్కారాన్ని అందించే వారు. మార్గ దర్శకులుగా మనుగడ సాగించేవారు. వారికి సొంత ఇల్లు, ఆస్తులు లేవు. రోజూ ఆహారానికి, ఇతర జీవితావసరాలకు ఇతరుల పై ఆధార పడి ఉండేవారు. ప్రతి ఒక్కరి నుండి వారికి గౌరవ, మర్యాదలు లభించేవి. జీత భత్యాలు, సౌకర్యాలు తక్కువగా ఉండి "బ్రతక లేక బడి పంతులు" అనే రోజులలో ఉపాధ్యాయులకు పాఠశాలల మీద మమకారం, విద్యార్థుల మీద ప్రేమాభిమానాలు, వృత్తి పై అంకిత భావం, సామాజిక బాధ్యత ఉండేవి. అయితే ప్రస్తుతం విద్య విపరీత లాభాలను ఆర్జించే వ్యాపారమయింది. విధేయులైన వేతన కార్మికులను తయారు చేసే విధ్యావిధానాన్ని అమలు చేస్తున్నారు. మానవ జీవితం లో ఆర్థిక ఆదాయాన్ని ఆశించని ప్రక్రియ లేదు. మానవత్వమే మాయమయింది. విద్య కూడా దీనికి అతీతం కాదు. ఉపాధ్యాయుడు ఈ విషవలయం లో పనిముట్టుగా మారిపోయాడు. విద్యారంగం సమాజం మీద ప్రగాఢమైన ప్రభావాన్ని కలిగిస్తుంది. విద్య సమాజాన్ని సమూలంగా మార్చి వేస్తుంది. ఫలితంగా సామాజిక నియమాలు, విలువలు మారి పోయాయి.
"జనులను పీల్చి పిప్పి చేసే దురాచారాలను దహించలేని విద్య ఎందుకు? - విద్య ను దాని బలాన్ని సొంతం చేసుకున్న వాళ్ళున్న దేశంలో 'దురాచారాలు' ఇష్టారాజ్యంగా ప్రబలి పోవడం విద్యావంతులకే అవమానం. మనిషి హృదయం లో మానవత ను ప్రోది చేయలేనిది 'విద్య' కానే కాదు. అది అజ్ఞాన మహా శిఖరం" అని మహాకవి జాషువా అన్నారు."సమాజం లో పాతుకు పోయిన హింస, అన్యాయాలు,అసమానతలను రూపు మాపే సాధనం విద్య." అని మహాత్మా గాంధి అన్నారు. విలువల విద్య విద్యార్థుల వ్యక్తిత్వాన్ని రూపొందించి, సశాస్త్రీయ సామాజిక వైఖరులను,విశ్వజనీన దృక్పథాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. ఆధునిక ప్రపంచపు సమస్యలను అధిగమించగల శక్తి, సామర్థ్యాలను విద్యార్థులు సంతరించుకుంటారు. ఆకలి కి, అగచాట్లకు గత జన్మ పాపాలు కారణం కాదని, సామాజిక పరిస్థితులు,దోపిడీ శక్తుల విధానాలు కారణమని తెలుసుకుంటారు. విద్యార్థులకు ఈ విషయాలను బోధించాలి. ఇలాంటి పుస్తకాలను చదవమని చెప్పాలి. ప్రకృతి వనరులను,పర్యావరణాన్ని, పనిని, మాతృభాష ను ఉపయోగించుకొని సమాజ పరిణామానికి విద్యార్థులను సన్నద్ధం చేయడం విద్య లక్ష్యం. బహుళ, భిన్న సంస్కృతులు పరిఢవిల్లిన ఈ దేశం లో శాంతి, సౌభాగ్యం, సహన శీలత, సామాజిక,శాస్త్రీయ దృక్పథాలు, మానవీయత వంటి ఉత్తమ విలువలను విద్యార్థుల లో పెంపొందించడమే విద్యావిధానపు ప్రధాన ధ్యేయం.
మాస్కో లో ఒక ఉపాధ్యాయుడు విద్యార్థులను ఒక ప్రశ్న అడిగాడు, "ఒక వ్యక్తి ఒక వస్తువు ను 50 రూబుల్స్ కు కొని10% లాభంతో అమ్మాడు. అతని లాభమెంత?" "3 సం.రాల కఠిన కారాగార శిక్ష" అని ఒక చురుకైన విద్యార్థి జవాబు చెప్పాడు. సోవియట్ యూనియన్ లో ఇది సరయిన సమాధానం. అక్కడ కమ్యూనిస్టు విలువల తో విద్యాబోధన జరిగేది. జర్మనీ, ఇటలీ లలో విద్య ఫాసిజం నేర్పుతుంది. యథాస్థితి ని కొనసాగించడానికి ప్రభుత్వ యంత్రాంగం తగు జాగ్రత్తలు తీసుకుంటుంది. బ్రిటన్, అమెరికా లలో పెట్టుబడిదారీ విధానాన్ని కొనసాగించే విద్యా విధానాన్ని పాటించడం ప్రభుత్వాల లక్ష్యం. నిజమైన విద్యను నేర్పితే పిల్లలు అమలులో ఉన్న వ్యవస్థ కు దూరమవుతారు. హృదయాలు ఉప్పొంగితే మార్గదర్శక ఆలోచనలు మొలకెత్తుతాయి. ప్రభుత్వాలు పనిగట్టుకొని మానసిక వికాస విద్యను నిరోధిస్తున్నాయి. శక్తి, సామర్థ్యాలు,సృజనాత్మకత, కళాహృదయం, మానవత్వం ఉన్న వారిని ప్రోత్సహించవు.
1986 లో పాపాల పుట్ట ప్రపంచీకరణ తో ప్రపంచ దేశాలకు బలవంతపు పెళ్ళి చూపులు జరిగాయి. 1990 లో నిశ్చితార్థం, 1995 లో పెళ్ళి ఆయాచితం గా, ప్రజల ప్రమేయం, పార్లమెంటు ఆమోదం లేకుండా నిర్వహించ బడ్డాయి. అమెరికా, పాశ్చాత్య దేశాల ప్రతిపాదనలయిన ఈ క్రతువులకు ప్రపంచ బ్యాంకు, అంతర్జాతీయ ద్రవ్య నిధి నియంతృత్వ సాక్షులు. దీని ద్వారా సాంకేతికత, యంత్రాలు,ఆధునిక పరికరాలు ఆర్థిక దోపిడీలో భాగంగా సరఫరా చేయబడ్డాయి. సమాజం సర్వనాశనం చేయబడింది. ప్రతి రంగం పరాధీనం చేయబడి, ప్రతి కార్యం పరాన్నబుక్కుల వశమయింది. దీనికి విద్యారంగం అతీతం కాదు. ప్రైవేటీకరణ పాలయింది. ప్రపంచీకరణ ధనవంతుల విద్యాలయాలను స్థాపించింది. పేదలను విద్యకు దూరం చేసింది. "సంస్కృతి హీనత సర్వవినాశనకారి. దానికి విద్య విశిష్ట మార్గం" అన్న మెకాలే సూత్రం మరొక్క సారి అమలు చేయబడింది. మెకాలే ను ద్వేషించే ప్రస్తుత పాలకులు పాటిస్తున్న పరమార్థ భావజాల సూత్రం కూడా ఇదే. వీటన్నిటి ఫలితాలే విద్యారంగ వినాశనం. సమాజ సర్వ నాశనం. అనుభవ రాహిత్యం, ప్రాపంచిక జ్ఞాన లోపమయిన విద్యాబోధన జరుగుతున్నది. కనీసం అనుసంధాన విద్య కూడా అందుబాటు లో లేదు. ప్రైవేటు విద్యా సంస్థలు,చట్టాలలో పొందుపరిచిన సామాజిక బాధ్యతలను కూడా నిరాకరించాయి. చట్టాలు ఆదేశించిన సంక్షేమ పథకాలను అమలు పరచడం లేదు. మానసిక వత్తిళ్ళకు లోనయిన అమాయక విద్యార్థుల ఆత్మహత్యలు నిత్య కృత్యాలయ్యాయి. అయినా అడిగే నాథుడు లేడు. రక్షకుడే భక్షకుడయినట్లు కార్పొరేట్ విద్యాసంస్థల అధిపతులే మంత్రులయితే ఇక అడిగేదెవరిని? విద్యలో సృజనాత్మకత ఉండాలి. కవిత్వ రచన కంటే కవిత్వ పఠనకు, నాటక రచన కంటే నాటక ప్రదర్శనకు, సృజనాత్మకతతో కూడిన వస్తూత్పత్తి కంటే వస్తు వర్ణనలకు మన ప్రభుత్వ విద్యావిధానం ప్రాధాన్యతనిస్తోంది. మోదీ ప్రభుత్వం పురాణాలను చరిత్ర గానూ, చరిత్ర ను పురాణాలు గానూ చిత్రీకరిస్తోంది. చరిత్ర ను వక్రీకరించింది. పాఠ్య పుస్తకాలలో హిందు పురాణాలను, వాస్తు, జ్యోతిష్యం, యోగ ధ్యానాల బోధనలను తప్పని సరి అంశాలుగా చేరుస్తున్నది. ఫలితంగా భావి పౌరులు జీవశ్చవాలుగా మారుతున్నారు.
ఉపాధ్యాయుల పాత్ర: తన ప్రధాన అవసరాలయిన విద్య,వైద్యాలను వాటి సంధాన కర్తలయిన ఉపాధ్యాయ,వైద్యులను మొత్తం సమాజం ఆదర్శం గా తీసుకుంటుంది."21 వ శతాబ్దం లో నిరక్షరాస్యుడు అంటే చదవడం,రాయడం రానివాడు కాదు. గుణపాఠాలను నేర్చుకోవడానికి,తప్పులను సరిదిద్దుకోవడానికి, సరైన మార్గంలో పయనించడానికి సిద్ధపడని వాడు" అని అమెరికా రచయిత, భవిష్యత్తు ఊహకర్త ఆల్విన్ టోఫ్లర్ అన్నారు.ఆధునిక సమాజంలో బాహ్యప్రపంచపు సంపర్కంతో పిల్లల తెలివి తేటలు పెరిగాయి. పెద్దలు, ఉపాధ్యాయులు సౌకర్య,సంధాన కర్తలుగా మాత్రమే వ్యవహరించాలి. ఉపాధ్యాయులు మానసిక శాస్త్ర అధ్యయనం చేయాలి.1990 మార్చ్ 5 - 9 తేదీలలో థాయ్ లాండ్ లో "అందరికీ విద్య" అన్న అంశం పై జరిగిన ప్రపంచ విద్యా మహాసభలలో "సార్వత్రిక విద్య కు సమానావకాశాలు" అన్నది కేంద్రీకృత లక్ష్యాలలో ప్రధానమైనది. ఈ విద్యా గమ్యసాధనకు మన ప్రభుత్వాలు ప్రయత్నించలేదన్నది నగ్న సత్యం. ప్రజా శ్రేయస్సు పట్టని ప్రభుత్వాల పాలన లో విద్యారంగం కార్పొరేట్ సంస్థల స్వాధీనం చేయబడింది. తప్పుడు భావజాలాన్ని ప్రచారం చేసే, దోపిడీ ని కొనసాగించే విధానాలు అమలు చేయబడుతున్నాయి. ప్రభుత్వాలు నిర్ణయించిన తప్పుడు పాఠ్యాంశాలను, తప్పుడు పద్దతులలో బోధించడం వరకే ఉపాధ్యాయుల బాధ్యతలు పరిమితం చేయబడ్డాయి. విద్యార్హతలు బలహీనంగా ఉన్న,నిరుద్యోగ రాక్షసి కి బలవుతున్న ప్రైవేటు రంగ ఉపాధ్యాయుల పాత్ర వినాశనకరమే. ఇక మిగిలిన ప్రభుత్వ రంగ ఉపాధ్యాయుల పాత్ర కూడా విద్య ను సంస్కరించడం లో, సామాజిక మార్పు లో నామ మాత్రమే. అయినా విశ్వకవి రవీంద్రుని 'శాంతి నికేతన్' స్ఫూర్తి తో, మనం చదివిన ప్రభుత్వ పాఠశాలల విద్యానుభవంతో , మన గురువుల ఆశయ, ఆదర్శాల తో మన వంతు కర్తవ్యాన్ని నిర్వహించాలి. ప్రజాపక్షం వహించే ఉపాధ్యాయులకే ఇది సాధ్యం.
విద్యార్థులకు ప్రేమ, స్నేహ స్వభావాలను, సుగుణాలను పంచాలి. పిల్లలు ఉపాధ్యాయుని చూసి భయపడ రాదు. దగ్గరికి చేరాలి. బోధన అంటే కేవలం పాఠాలు చెప్పడం కాదు. పిల్లలను అర్థం చేసుకొని వారితో కలిసి జీవించడం. పిల్లలతో మౌలిక బాంధవ్యాన్ని నెలకొల్పుకోవాలి. పాఠశాలను, జీవితాన్ని విద్యార్థుల దృష్టితో చూడాలి. నియమిత అంశాలను మాత్రమే బోధించి, సామాజిక సమస్యలను అవగతం చేయక పోవడం, వాస్తవాలను,అనుభవాలను చెప్పకపోవడం పరిస్థితులను యథాతథంగా కొనసాగించడానికే ఉపయోగపడతాయి. జీవితాలను మెరుగు పరిచే వ్యవస్థ సాధన కు దోహదపడవు. భావితరాలు బాగుపడాలంటే నేటి తరానికి నీతి,నిజాయితీలను, మానవత్వ విలువలను నేర్పాలి. అన్యాయాలను, అక్రమాలను ధైర్యంగా ఎదిరించి,పోరాడటం అలవాటు చేయాలి. సమస్యల పరిష్కార ప్రక్రియలను తెలియజేయాలి. ప్రపంచం ఎలా ఉంది. ఎలా ఉండాలి. అన్న సమాచారంతో సమాజాన్ని విశ్లేషించి,అనుగుణ్యత కలిగిన సంస్కరణలతో సామాజిక మార్పుకు ప్రయత్నించాలి. పిల్లలపై పరీక్షలు చెడు ప్రభావాన్ని కలిగిస్తాయి. వెనుకబడిన వారిలో ఆత్మ న్యూనతను,చురుకైన వారిలో గర్వాన్ని పెంచే అవకాశముంది. తరగతి లో తలలున్న విద్యార్థులు, తలపులున్న విద్యార్థులు ఉంటారు. ప్రభుత్వాలు తలలున్న వారినే ప్రోత్సహిస్తాయి. ఉపాధ్యాయులు తలపులున్న వారిని ప్రోత్సహించాలి. విద్యార్థుల కుటుంబ నేపథ్యాన్ని అధ్యయనం చేయాలి. లక్షణాల మూలకారణాలను వెదకాలి. పిల్లల పక్షం వహించాలి. ఆ మేరకు కొందరి పట్ల ప్రత్యేక శ్రద్ధ వహించాలి. ఉపాధ్యాయ వృత్తి లో వామపక్ష ధోరణి కలిగిన సంఘటిత శక్తి, సహకార, సామూహిక ప్రభావ ఫలితం అవసరం. అనివార్యం. ఉపాధ్యాయుల వృత్తి పాఠశాలల్లో ఉన్నా ప్రవృత్తి సమాజంలో ఉండాలి. విద్యార్థులను తరగతి గదులలో బంధించ కూడదు. విశాల ప్రకృతి లో తిప్పి ప్రకృతి రహస్యాలను, నియమాలను, సామాజిక స్థితిగతులను అవగతం చేయాలి. మానసిక వికాసానికి తోడ్పడాలి. దేశభక్తి తో మేధోపరమైన శిక్షణ నివ్వడం మాత్రమే సరిపోదు. భావావేశాలతో పిల్లలు దురాచారాలను అలవాటు చేసుకోక మునుపే వారిని ఉపాధ్యాయులు ఆకట్టుకోవాలి. ఉపాధ్యాయుల వ్యక్తిత్వం విద్యార్థుల జీవితాలలో ప్రధాన భూమిక ను పోషిస్తుంది. బోధనా పదవులలో ఉన్నవారికంటే పర్యవేక్షణా బాధ్యతలు కలిగిన ఉపాధ్యాయుల వ్యక్తిత్వం మరింత ప్రాధాన్యతను సంతరించుకుంటుంది. ఉపాధ్యాయులు తమ బోధనాపటిమను పెంచుకోవాలి. పైవేటు పాఠశాలల కంటే ప్రభుత్వ విద్యాలయాలు శ్రేయస్కరమన్న నిజాన్ని నిరూపించాలి. విద్యార్థుల తల్లిదండ్రులకు నచ్చజెప్పాలి. విద్యార్థులకు స్వేచ్ఛావాతావరణం కల్పించాలి. స్వేచ్ఛ కలిగిన పిల్లలు మాత్రమే నూతన ప్రపంచాన్ని నిర్మించగలరు. నేటి ఉపాధ్యాయులు తమ ప్రతిభ, పరిజ్ఞానాలను విద్యార్థులకు అందించడం లేదు. ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లో అనేకం ఉచితంగా లభిస్తున్నా విద్యార్థుల సంఖ్య తగ్గుతోంది. కడు పేదలు కూడా ప్రైవేటు విద్యాసంస్థలలోనే తమ పిల్లలను చేరుస్తున్నారు. కార్పొరేటు విద్యాధిపతులు మంత్రులుగా వెలుగుతున్న "మన" ప్రభుత్వాలకు కావలసింది ఇదే. ఉపాధ్యాయులు దీనికి కారణాలను వెదకాలి. పరిష్కార మార్గాలను చేపట్టాలి. సౌకర్యాలు లేవన్న సాకు తో శాంతినికేతన్ లను అవమానించే పనులకు స్వస్తి పలకాలి. ప్రభుత్వ ప్రజావ్యతిరేక విధానాలను ప్రచారం చేయాలి. ప్రైవేటు విద్యా సంస్థల ప్రచార కర్తలుగా పని చేస్తున్న మంత్రులను, అధికారులను ప్రశ్నించాలి. ప్రభుత్వ పాఠశాలల్ల్లో, కళాశాలల్లో సంచలన విజయాలను సాధించిన విద్యార్థులను సన్మానించి, ప్రచారం చేయాలి.
విద్యార్థులను తీర్చిదిద్దడం లో, వారికి శాస్త్రీయ దృక్పథాన్ని,సక్రమ భావజాలాన్ని అలవర్చడం లో, ఛాందస భావాలను,మూఢ నమ్మకాలను రూపుమాపడం లో,ప్రత్యామ్నాయాలను సూచించి, నిర్మించి, నిర్వహించడం లో ఉపాధ్యాయులు నిర్మాణాత్మక పాత్ర పోషించాలి. విద్యార్థులు 5 సం.రాల వయసు నుండి 18 సం.రాల వయసు వచ్చి ఓటరుగా మారి, 25 సం.రాల వయసు తో సమాజం లో ప్రవేశించే వరకు విద్యాలయాల ప్రభావం లో ఉంటారు. ప్రధానమైన నిర్ణాయక వయసులో వీరిని తీర్చి దిద్దవలసిన, దశా దిశలను చూపించ వలసిన అవకాశం,అవసరం, బాధ్యత విద్యాలయాల (ఉపాధ్యాయుల) మీద ఉన్నాయి. విద్యార్థులతోనే భవిష్యత్ భారతం నిర్మితమవుతుంది. ఈ పరిస్థితులను సరిగా ఉపయోగించుకోకపోవడం, మన పాత్ర ను సరిగా పోషించక పోవడం ప్రస్తుత దుష్పరిణామాలకు కారణాలు. సమకాలీన సామాజిక దుస్థితికి మూలాలు. జాతి అవసరాలకు అనుగుణంగా సామాజిక, సాంస్కృతిక వారసత్వాన్ని కొనసాగించాలి. వ్యక్తిత్వ వికాసం, సామాజికాంశాల మెళకువలు నేర్పాలి. దీనితో నిత్యజీవితం లో ఎదురయ్యే ప్రతికూల పరిస్థితులకు అనుగుణంగా సర్దుకుపోయే నైపుణ్యతలు, ఎదిరించి పరిష్కరించుకునే శక్తి సామర్థ్యాలు విద్యార్థులకు అబ్బుతాయి. సామాజిక చైతన్యం పెరుగుతుంది. ఆత్మహత్యలు తగ్గుతాయి. విద్యా బోధన లో భాగంగా పిల్లలను, సామాజిక సంబంధాల ద్వారా, సమాజం తో మమేకం చేయాలి. సమాజం ద్వారానే జ్ఞాన సముపార్జన సంపూర్ణమవుతుంది. ప్రాథమిక, మాధ్యమిక విద్య సక్రమంగా జరిగితే తర్వాతి విషయాలను విద్యార్థులు సొంతంగా అధ్యయనం చేసి అయినా నేర్చుకోగలరు. అయితే సాంస్కృతిక, సాహిత్య, భాషా విషయాలను మాత్రం తప్పక నేర్పించాలి. సంస్కృతీ సంపన్నత పిల్లలను సద్గుణవంతులుగా, సకల కళా కోవిదులుగా, సంపూర్ణ మానవులుగా మార్చుతుంది. అసలైన సామాజిక సంపద వీరే. అంతే కాదు ఉపాధ్యాయులు విద్యార్థులకు పౌర విజ్ఞానాన్ని అందించాలి. ఉత్తమ పౌరులుగా తీర్చి దిద్దాలి.హక్కులనే కాదు బాధ్యతలను గుర్తు చేయాలి. సమాజపు అలవాట్లను, క్రమశిక్షణ ను, వాటిని పాటించే నిబద్దతను నేర్పాలి. ఇంటి నుంచి చట్టసభల వరకు ప్రజాస్వామ్య అవసరాన్ని నొక్కి చెప్పాలి. ప్రజా సంస్థలలో అంతర్గత ప్రజాస్వామ్య ప్రాధాన్యతను వివరించాలి. చట్ట పాలనను,రాజ్యాంగ విలువలను బోధించాలి. ఈ లక్ష్యాల సాధనకు ఉపాధ్యాయ వర్గం కృషి చేయాలి. మాతృభాషా మాధ్యమం లో కళా, క్రీడా విద్యలను పిల్లలకు అందించాలి. వ్యాపార ధోరణులు లేకుండా, ఫలితాన్ని ఆశించకుండా, అంకిత భావం తో బోధన చేయడం ఒక పద్దతి. విద్యార్థుల నడవడిక లో, నైపుణ్యత లో, సామాజిక ఆలోచనలు, ధోరణుల్లో మార్పు ను ఆశించడం మరొక పద్దతి. ఈ మార్పులు వచ్చే వరకు తమ బోధన తో, ప్రవర్తన తో, జీవితం తో నిరంతర ప్రయత్నం చేయాలి. అయస్కాంత క్షేత్రాలయిన గురువులు ఇనుప ముక్కలయిన శిష్యులను కూడా తమ కంటే ఉత్తమ అయస్కాంతాలుగా మార్చాలి.
నీతి, నిజాయితీలతో వ్యవహరించే ఉపాధ్యాయులను,విద్యావేత్తలను, అధికారులను ప్రొత్సహించాలి. కంప్యూటర్లను, సాంకేతిక విద్యను ఆలోచనలను రేకెత్తించడానికి, సృజనాత్మకతను పెంచడానికి వినియోగించే విధానాలను నేర్పాలి. వికాసం విద్య లో భాగం కావాలి. ఉపాధ్యాయులు విద్యార్థుల పట్ల చేసే చిన్న పొరపాటు భావి భారత ప్రజల జీవితాలలో అంధకారం నింపగలదు.ఉపాధ్యాయ సంఘాలు ఆర్థికాంశాలు, ఉద్యోగ సౌకర్యాలకు మాత్రమే పరిమితం కాకుండా ఉపాధ్యాయులను సిద్దాంత బద్దులను చేయాలి. సామాజిక, రాజకీయ చైతన్యం కలిగించే కార్యక్రమాలను చేపట్టాలి. విద్యార్థులను బానిసలనుగా తయారు చేసే విద్యావిధానాన్ని తిరస్కరించాలి. ఇప్పటి వరకూ అనేక విద్యా కమిషన్లు ఇచ్చిన నివేదికలను అమలు చేసేటట్లుగా ప్రభుత్వాలపై వత్తిడి తీసుకు రావాలి. ప్రభుత్వాల కొమ్ముకాసే సంఘాలతో చర్చలు జరిపి ప్రజల పక్షాన నిలబడేటట్లు చేయాలి. భారత దేశానికి ఆర్థిక విధానం తప్ప విద్యా విధానం లేదని, పరీక్షా పద్దతులే తప్ప విద్యా పద్దతులు లేవని విదేశీయులు వ్యాఖ్యానిస్తున్నారు. విద్య ను ప్రజాశ్రేయస్సుకు అనుకూలంగా మార్చాలన్న రాజకీయ సంకల్పం మన పాలకులకు లేదు. రాజకీయ వ్యవస్థ మార్పుకు కూడా మన ఉపాధ్యాయులు కృషి చేయాలి. అందుకు విద్యార్థుల తల్లిదండ్రుల సహాయ,సహకారాలను కూడా గట్టాలి. ఉత్తమ ఫలితాల కోసం విద్యార్థులు, ఉపాధ్యాయులు, తల్లిదండ్రులు, సమాజాల సుందర అనుసంధాన‍ం అమరాలి.
